Jakie surowce zielarskie mają zastosowanie w fitoterapii?

Fitoterapia, czyli leczenie ziołami, ma tradycje sięgające starożytności i jest z powodzeniem stosowana również obecnie jako alternatywa lub uzupełnienie terapii konwencjonalnej. Leki i suplementy na bazie ziół, a także napary, nalewki czy poszczególne części roślin, spożywane na surowo bądź po obróbce cieplnej mogą poprawić samopoczucie i stan zdrowia, stanowią także ważny element profilaktyki wielu chorób. Na ich skuteczność ogromny wpływ mają jednak odpowiedni dobór i sposób pozyskiwania surowców zielarskich. Co warto o nich wiedzieć?

Czym jest surowiec zielarski?

Surowiec zielarski to część rośliny, w której znajduje się największe stężenie cennych związków (substancji biologicznie czynnych) takich jak fitoestrogeny, glikozydy, garbniki, flawonoidy, olejki eteryczne, antocyjany, saponiny i wiele innych. W zależności od rodzaju rośliny surowcem zielarskim mogą być:

• korzeń i kłącza,
• ziele – cała zielona część rośliny,
• liście,
• kwiaty,
• owoce,
• nasiona,
• kora,
• pączek,
• cebula,
• i wiele innych.

Niektóre rośliny lecznicze wykorzystuje się niemal w całości – dobrym przykładem jest pokrzywa czy mniszek lekarski – a z innych pozyskuje wyłącznie jeden element, np. kwiaty czy korzenie. Na pełną nazwę konkretnego surowca zielarskiego składa się określenie części rośliny i jej nazwa botaniczna: kwiat rumianku, korzeń żeń-szenia itp.

Jak pozyskuje się surowce do ziołolecznictwa?

By stosowane w fitoterapii zioła przynosiły maksimum efektów, niezwykle ważne jest prawidłowe pozyskiwanie surowców zielarskich. Przede wszystkim powinny one pochodzić z terenów czystych i nieskażonych lub ekologicznych upraw. Ponadto ważny jest czas zbioru, różny w zależności od rośliny i faz jej wegetacji. Surowce należy pozyskiwać wtedy, gdy stężenie substancji biologicznie czynnych jest w nich najwyższe, na co wpływ ma pora roku (a nawet dnia!), warunki pogodowe, zabiegi agrotechniczne czy sposób zbioru. Warto wiedzieć, że liście zbiera się najczęściej przed kwitnieniem (młode są najbardziej wartościowe), a korzenie – w okresie spoczynku rośliny. Owoce pozyskuje się, gdy osiągną całkowitą dojrzałość, a kwiaty na początku lub w pełni kwitnienia.

Kolejną ważną kwestią jest sposób zbioru i przechowywanie roślin. Wiele cennych surowców pozyskuje się ręcznie, by nie uległy zniszczeniu. Znanym od tysiącleci sposobem na przedłużenie ich trwałości jest suszenie, które można przeprowadzić w sposób naturalny lub w ogrzewanej suszarni, dobierając optymalną temperaturę do danej rośliny. W przypadku surowców zawierających olejki eteryczne jest to ok. 30°C, a korzeni – ok. 50–60°C. Wysuszone surowce powinny zachować swój zapach, barwę i wygląd, a także cenne związki chemiczne.

Podsumowując, w fitoterapii wykorzystuje się wiele surowców zielarskich, a sposób ich pozyskiwania jest niezwykle istotny. Wybierając suplementy ziołowe, warto mieć też na uwadze, by zawarte w nich wyciągi pochodziły z roślin rosnących na nieskażonym terenie.